"Ανάμεσα στις επιθυμίες και στις ηδονές, υπάρχουν κάποιες παράνομες.Σε μερικούς περιστέλλονται από τους νόμους και από άλλες καλύτερες επιθυμίες, με την επικουρία του λογικού.Έτσι, ή φεύγουν εντελώς ή όσες μένουν είναι λίγες και αδύνατες. Σε άλλους όμως είναι δυνατότερες και περισσότερες..."
Πλάτωνος Πολιτεία

Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου 2010

‘Ο Υπαρξισμός είναι ένας Ανθρωπισμός’ του Ζαν Πωλ Σαρτρ

        Στο βιβλίο του ‘Ο Υπαρξισμός είναι ένας Ανθρωπισμός’, αναφέρει την φράση του Ντοστογέφσκυ, ότι αν δεν υπήρχε Θεός θα επιτρέπονταν τα πάντα. Εδώ, βρίσκεται κατά τον Σαρτρ το σημείο αφετηρίας του υπαρξισμού. Πραγματικά τα πάντα επιτρέπονται, αφού δεν υπάρχει θεός και κατά συνέπεια ο άνθρωπος είναι εγκαταλελειμμένος, γιατί δεν βρίσκει, ούτε μέσα, ούτε έξω από τον εαυτό του μια δυνατότητα να αρπαχτεί από κάτι. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει τίποτα το προκαθορισμένο, ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, ο άνθρωπος είναι ελευθερία. Είμαστε μόνοι, ασυγχώρητα μόνοι. Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος.
       Το κεντρικό στοιχείο του υπαρξισμού είναι ότι "η ύπαρξη προηγείται της ουσίας". Σύμφωνα λοιπόν με το τελευταίο η εξέλιξη του ανθρώπου δεν μπορεί να βασιστεί σε μια έτοιμη φόρμουλα. Έτσι από τη στιγμή που η ύπαρξη του θεού απορρίπτεται, και ο άνθρωπος δημιουργείται πριν την ουσία του, μπορεί να αυτοπροσδιοριστεί μετέπειτα. Συνέχισε, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει η έννοια της ανθρώπινης φύσης, αφού ο άνθρωπος πρέπει να προσδιορίσει τον εαυτό του. Αυτή ακριβώς είναι η βασική έννοια του υπαρξισμού που καθιστά υπεύθυνους τους ανθρώπους στο τι γίνονται.

       Για να μπορέσει να αντιταχθεί στο επιχείρημα ότι ο άνθρωπος αποξενώνεται, αφού πρέπει να παίρνει αποφάσεις μόνος του, υποστήριξε ότι το άτομο πρέπει να αποφασίζει πάντα για το καλύτερο και το γεγονός ότι αυτή η επιλογή είναι η καλύτερη γι αυτόν πρέπει αυτόματα να είναι και για την κοινωνία. Άρα πρέπει να υπάρχει μια κοινωνική υπευθυνότητα μέσα στο περιεχόμενο του υπαρξισμού.
      Ο Σαρτρ ξεκαθαρίζει στο βιβλίο του ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να αποφασίζει και τίποτα δεν μπορεί να προσδιορίζει την επιλογή του αφού επιβαρύνεται από την ευθύνη της απόφασης του όχι μόνο απέναντι στο εαυτό του αλλά και απέναντι στην κοινωνία. Έγραψε για τον άνθρωπο πως «είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος» και τον έφερε αντιμέτωπο με τις πράξεις του, αποδίδοντάς του την αποκλειστική ευθύνη για αυτές
      Μια σημαντική διαφοροποίηση ανάμεσα στον υπαρξισμό και τα υπόλοιπα φιλοσοφικά ρεύματα, είναι ότι ο πρώτος υποστηρίζει, ότι μια επιλογή πρέπει να αποφασίζεται σύμφωνα με τη δύναμη των συναισθημάτων μας. Παρόλα αυτά δεν μπορούμε να τα εκτιμήσουμε (ποσοτικά και ποιοτικά) μέχρι να δράσουμε.Άλλωστε, θεωρούσε ότι ανεξαρτήτως των συνθηκών, καθένας κρίνεται μόνο από τις πράξεις του, που επιπλέον είναι μη αναστρέψιμες. Εξάλλου η -συχνά εφιαλτική- κρίση των άλλων μόνο σε αυτές μπορεί να βασιστεί και όχι στις προθέσεις ενός ατόμου.

      Ο Σαρτρ προτείνει ότι ο υπαρξισμός, ανεξαρτήτως από τι πιστεύουν οι αντίπαλοι του, είναι ένα αισιόδοξο κίνημα και το γεγονός ότι οι βασικές του πεποιθήσεις είναι η ‘εγκατάλειψη’ του ατόμου, υποδηλώνει την ελευθερία των αποφάσεων του.
      Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να λαμβάνει υπόψη του την υπόλοιπη κοινωνία. Αντιθέτως ο Σαρτρ πιστεύει ότι το άτομο παίρνει αποφάσεις μόνο μέσω της βοήθειας των υπολοίπων. Γράφοντας για τον άνθρωπο πως « είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος» τον έφερε αντιμέτωπο με τις πράξεις του, αποδίδοντάς του την αποκλειστική ευθύνη για αυτές.
      Καταλήγει, σημειώνοντας ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να προσπαθεί να ξεπερνά τον εαυτό του ώστε να μπορεί να προσαρμόσει τις αποφάσεις του σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Ο άνθρωπος έχει μείνει μόνος του και η ζωή του μπορεί να προσδιοριστεί αφού την έχει ζήσει. Ο άνθρωπος δεν μπορεί παρά να θέλει μοναχά ένα πράγμα: την ελευθερία σαν θεμέλιο όλων των αξιών. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως θέλει την ελευθερία αφηρημένη αλλά πως οι πράξεις των καλής πίστης ανθρώπων έχουν σαν ύστατο νόημα την αναζήτηση της ελευθερίας σαν ελευθερίας.

Βασικοί επικριτές του Υπαρξισμού

        Οι κυριότεροι πολέμιοι του Υπαρξισμού, ήταν οι Χριστιανοί και οι Κομμουνιστές (της σταλινικής παράδοσης). Υποστήριζαν ότι εξαιτίας των ιδεών που κηρύττει o Σαρτρ, ο άνθρωπος αποξενώνεται από την κοινωνία, αφού δίνει όλο το βάρος στην υποκειμενικότητα. Επιπροσθέτως οι Χριστιανοί που δεν μπορούσαν με κανένα τρόπο να αποδεχτούν την σχολή του Υπαρξισμού αφού πιστεύουν ότι μια σκέψη που απαρνείται την ύπαρξη του Θεού, αρνείται στην πραγματικότητα την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη.
      Αντίθετα ο Σαρτρ πιστεύει, ότι είναι σκέτος ρομαντισμός το γεγονός ότι ο άνθρωπος πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένες αξίες, βασισμένες σε θεϊκές εντολές ή σε κοινωνικές επιταγές, αφού ο άνθρωπος πρέπει να κάνει ο ίδιος τις επιλογές του χωρίς περιορισμούς. Ο Σαρτρ, αρνείται την ύπαρξη του θεού και την έννοια του ως δημιουργό ή πλάστη , ο οποίος παράγει σύμφωνα με ορισμένη τεχνική και αντίληψη τον άνθρωπο. Έτσι, σύμφωνα με τη θρησκευτική οπτική, ο κάθε άνθρωπος πραγματώνει μια ορισμένη έννοια που βρίσκεται μέσα στη θεϊκή λογική.
       Σε αντιπαράθεση με την θρησκευτική λογική, ο άνθρωπος, όπως τον αντιλαμβάνεται ο Σαρτρ, πρώτα υπάρχει, απαντάται δηλαδή με τον εαυτό του και ύστερα προσδιορίζεται. Αυτό σημαίνει ότι πριν δεν είναι τίποτα, δηλαδή δεν είναι προσδιορίσιμος. Δεν υπάρχει ανθρώπινη φύση. Θα  γίνει μετά αυτό που θα φτιάξει ο ίδιος για τον εαυτό του.

Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2010

Φύλλα εργασίας για το μάθημα της Φιλοσοφίας (2010-2011)


Τρίτη 14 Σεπτεμβρίου 2010

Η ζωγραφική στην υπηρεσία της φιλοσοφίας!